آل برغانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آل برغانی، از خاندان‌های مشهور علمی و زعمای مذهبی
قزوین و
برغان و عتبات مقدسه، از ابتدای
قرن یازدهم تا پایان
قرن سیزدهم است.
این
خاندان به
آل طالقانی نیز شهرت داشته و در دهه های پایانی قرن سیزدهم، بعد از شهادت
شیخ محمدتقی در ۱۲۶۳، به آل شهیدی و آل شهیدی صالحی و آل علوی شهیدی مشهور شده است.
•
ملامحمدکاظم طالقانی•
ملامحمد ملائکه برغانی•
ملامحمدتقی برغانی•
ملامحمدصالح برغانی•
میرزاعبدالوهاب بن محمدصالح برغانی•
شیخ حسن بن میرزاعبدالوهاب برغانی•
ملامحمدعلی برغانی• میرزاعلی‌نقی فرزند شیخ حسن (متوفی ۱۴۰۱) نیز از احفاد دانشمند ملا محمد صالح بوده و علاوه بر خدمات اجتماعی و دینی، آثار علمی نیز برجای نهاده است.
• شیخ محمد، فرزند دیگر ملامحمدصالح، بنابر نوشته
آقابزرگ طهرانی (نسخه خطی) در
عراق درس خوانده و به امر استادش،
شیخ زین العابدین مازندرانی، به منظور ارشاد مردم به
هند رفته و تا پایان
عمر همان‌جا مانده و بعد از وفات، در
کربلا دفن شده است.
• میرزااحمد (متوفی ۱۳۳۹) فرزند میرزاعلی اصغر نیز یکی دیگر از نوادگان دانشمند ملامحمد صالح بود که در نجف درس خواند و پس از نیل به مراتب بلند علمی، در قزوین به
تدریس و زعامت دینی پرداخت. از او چند نگاشته فقهی و اصولی برجای مانده است.
چند تن از زنان خاندان آل برغانی از فضل و
علم برخوردار بوده و گاهی منصب
تدریس نیز یافته‌اند.
از جمله
ماه شرف طالقانی، خواهر ملامحمد ملائکه، از منشیان دربار
فتحعلی شاه قاجار .
پس از فراگیری مقدّمات علوم و
حفظ قرآن، ابتدا نزد برادر خود و سپس در اصفهان و عتبات به
تحصیل و تدریس پرداخت و بعد از تکمیل مدارج علمی به زادگاه خود،
قزوین، بازگشت.
در سفر
فتحعلی شاه قاجار به قزوین، به دلیل قدرت بیان مورد توجّه شاه قرار گرفت و به دعوت او متصدّی
دیوان مراسلات دربار شد.
خطّی نیکو داشت و به دلیل کفایت بسیار در کارها مورد علاقه شاه و دربار بود.
ام کلثوم، دختر شهیدثالث، نیز زنی
دانشمند بود که
ادبیات عرب را نزد ماه شرف فراگرفت و سپس نزد
پدر و عمویش و نیز
ملا آقا حکمی درس خواند و به همسری
ملاعبدالوهاب برغانی درآمد.
در قزوین و
کربلا برای زنان
تدریس می‌کرد و
کتابخانه شخصی خود را در ۱۲۶۸
وقف طلاّب
علوم دینی کرد.
از او تفسیری بر
سوره فاتحه به صورت ناقص در دست است.
طاهره قرّة العین، دختر ملا محمد صالح، نیز زنی بافضل و باهوش بود، ولی بر اثر گرایش به
شیخیّه از
سیره متداول کناره گرفت و پس از طیِّ چند سال پر حادثه در
تهران محبوس و کشته شد.
کتاب‌های
تاریخ درباره او و
عقاید و رفتارش یکسان سخن نمی‌گویند.
رقیّه برغانی، نواده
ملامحمد صالح برغانی، دختر
میرزاعلامه (۱۳۰۷ـ۱۳۹۹)، در کربلا نزد
عمادالاسلام برغانی درس خواند و سال‌ها در همان
شهر به
تدریس و ارشاد
زنان پرداخت.
پس از اخراج
ایرانیان از
عتبات، به
قزوین رفت و همان‌جا درگذشت.
رساله‌هایی در
تفسیر و سایر مباحث قرآنی از او در دست است.
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، سیره آل البرغانی، نسخه خطی کتابخانه شخصی عبدالحسین شهیدی صالحی.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، جزء ۲: الکرام البرره، مشهد ۱۴۰۴.
(۴) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۵) محسن امین، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۶) عبدالحسین امینی، شهداءالفضیله، قم ۱۳۵۲ ش.
(۷) مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، تهران ۱۳۵۷ ش.
(۸) عبدالوهاب برغانی، خصایص الاعلام، نسخه خطی کتابخانه شخصی عبدالحسین شهیدی صالحی.
(۹) محمدصالح بن محمد برغانی، موسوعه البرغانی فی فقه الشیعه، مقدمه عبدالحسین صالحی، ج ۱، تهران (بی تا).
(۱۰) محمدبن سلیمان تنکابنی، کتاب قصص العلماء، تهران (بی تا).
(۱۱) محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء والادباء، قم ۱۴۰۵.
(۱۲) محمدبن حسن حر عاملی، امل الا´مل، چاپ احمد حسینی، قم ۱۳۶۲ ش.
(۱۳) محمدباقربن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
(۱۴) محمدعلی بن صادقعلی کشمیری، کتاب نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم ۱۳۹۴.
(۱۵) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانه الادب، تهران ۱۳۶۹ ش.
(۱۶) خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل برغانی»، شماره۹۷۹.
